Stimuleer je hersenen
Onze psychologen krijgen via bedrijfsartsen geregeld werknemers doorverwezen om hen te helpen van hun stressklachten af te komen. Veel van die werknemers willen dan vooral praktische adviezen horen. Anderen willen liever tot in detail horen hoe het werkt met stress in onze hersenen, voor hen hebben we onderstaande uitleg geschreven.
Onze hersenen zijn opgebouwd uit meerdere gebieden, welke allemaal hun eigen functie hebben. Het systeem is goed te begrijpen, wanneer we inzoomen op de verschillende onderdelen. Deze onderdelen hebben veel invloed op elkaar, maar ook op de rest van het lichaam.
Over een neerwaartse spiraal
Ongeveer in het midden van je hoofd, diep in je brein ligt de hypothalamus. De hypothalamus is de hersenstructuur waar de zogeheten ‘stress-as’ begint. Een actieve hypothalamus produceert CRH, een hormoon dat inwerkt op de hypofyse (een kleine klier die onder de hypothalamus ligt). Als gevolg hiervan wordt de hypofyse actief, die op zijn beurt ACTH produceert. ACTH is een hormoon wat door de bloedbaan heen zijn weg vindt naar de bijnieren (kleine orgaantjes boven je nieren). De bijnieren worden door ACTH gestimuleerd tot het produceren van cortisol, het stress-hormoon! Schematisch ziet deze stress-as er dan zo uit:
In bovenstaande as stimuleert het een het ander, dit noemen we positieve feedback (aangegeven met +): hoe meer van het beginproduct, hoe meer van het eindproduct. Daarom is er de hippocampus; weer een andere hersenstructuur, die als reactie op de cortisol de hypothalamus laat remmen. De hippocampus bezit een receptor die opmerkt hoeveel cortisol er aanwezig is. Wanneer er te veel van het stress-hormoon wordt geproduceerd, dan meet de receptor dit en remt vervolgens heel de as door de hypothalamus minder CRH te laten maken. Dit wordt dan beschouwd als negatieve feedback (aangegeven met -).
Reguleren door stimuleren
In principe kan het lichaam de stress-as middels deze feedback-loop heel goed reguleren. Echter, wanneer stress in overmaat of langdurig aanwezig is en de receptoren van de hippocampus continue door cortisol geprikkeld worden, kan het zijn dat de hippocampus uitgeput raakt. Hierdoor vermindert de remming, kan de hypothalamus zijn gang gaan en blijft er aanmaak van stress-hormoon. Een oplossing tot het verminderen van stress zit hem dus in het stimuleren van de hippocampus, maar óók het stimuleren van andere hersenstructuren blijkt zin te hebben!
De rolverdeling van structuren:
- Hippocampus: zoals eerder benoemd remt de hippocampus de stress-as bij een teveel aan cortisol via de hypothalamus.
- Amygdala: dit is onder andere een soort opslagplaats voor negatieve emoties en kan de hypothalamus stimuleren. De amygdala wordt geremd door de frontale lob.
- Frontale lob: Belangrijke functies van de frontale lob zijn onder andere empathie, zelfreflectie, sociale samenwerking en impulscontrole. Daarnaast kan het de amygdala remmen.
Hellend vlak zonder remmen
Zolang de amygdala geremd wordt door de frontale lob is er niets aan de hand en blijven negatieve emoties op hun plek. Maar, zodra de remming door bijvoorbeeld uitputting (wat dus ontstaat door langdurige stress) vermindert, heeft de amygdala de kans de negatieve emoties de vrije loop te laten. Dit merkt u in uw gedrag en gevoel, bijvoorbeeld door prikkelbaarheid en het eerder/heftiger ervaren van emoties.
Hiernaast kan de amygdala op zijn beurt de hypothalamus stimuleren, de intrinsieke remming van de frontale lob valt immers weg. Laat de hypothalamus nou toch weer net het begin zijn van de stress-as, zoals we eerder zagen. Dit maakt dat veel stress en het krijgen van negatieve emoties meestal met elkaar samengaan.
Het heft in eigen hand: de opwaartse spiraal
Uit bovenstaande is op te maken dat stimulatie van de hippocampus en de frontale lob van groot belang zijn bij het reduceren van stress. Dit stimuleren kan op verschillende manieren gebeuren, de volgende adviezen komen terug in veel verschillende trajecten om stress te verminderen.
- Lichaamsbeweging heeft een actieve invloed op de hippocampus en de frontale lob, waardoor de functie van het remmen op de stress-as beter uitgevoerd kan worden.
- Daarnaast is het goed uitdagingen op te zoeken. Nieuwe dingen leren blijkt een goed herstel van de hersenstructuren te geven, waardoor onder andere de hippocampus weer opknapt en de functie kan verbeteren.
Vergeet vooral ook niet te genieten, aangezien de frontale lob te stimuleren is door bijvoorbeeld hobby’s, muziek te luisteren of empathisch bezig te zijn. - And last but not least: slaap! Goede, gereguleerde slaap geeft de hersenen de mogelijkheid te ‘herstellen’. Dit is dus erg belangrijk voor al structuren die in het brein aanwezig zijn en die op hun beurt allemaal een steentje bijdragen aan het reduceren van stress.
Concluderend is hier uit op te maken dat bij de pakken neerzitten niet helpt. Slaap is goed, maar inactief worden niet! Probeer dus te genieten, bewegen en uitdagingen aan te grijpen die jou kunnen stimuleren en put die hippocampus niet uit!
Bram Veldman studeert geneeskunde aan de Universiteit van Utrecht. Hij draagt bij aan onze dienstverlening door ingewikkelde medische en psychologische processen, zoals stress, simpel uit te leggen, zodat iedereen daar zijn voordeel mee kan doen. Blijf op de hoogte en volg @Werkpsycholoog op Twitter voor tips om uw werk leuker en gemakkelijker te maken!
Bronvermelding: Prof. Dr. Erik Scherder, http://www.bewegenvoorjebrein.nl/psychische-klachten-verminderen/burnout/effecten-van-stress-op-de-hersenen/
