Grenzen stellen maar al te vaak nodig
Iemand doet onbeschoft of onredelijk tegen je, je ziet door het vele werk niet meer waar je moet beginnen; in deze situaties is het belangrijk om grenzen te stellen. Aangeven waar je grens ligt en aangeven wanneer jouw normen en waarden worden overschreden, een zogenaamde ‘tot hier en niet verder’.
Het stellen van grenzen is voor veel mensen echter lastig, te vaak wil je toch net nog iets meer doen dan je eigenlijk aankan. ‘Wie moet het anders doen’ en ‘ach, zo veel tijd kost me dat toch niet’, zijn veel gehoorde antwoorden. Over je limiet heen gaan levert op den duur niets anders op dan stress en wrijving, iets wat de situatie alleen maar verslechtert. Het stellen van grenzen is dan ook van groot belang als het gaat om het houden van een goede sfeer en een gezonde dosis inspanning. Gelukkig is het stellen van grenzen iets wat je kan leren, als je je de volgende vier stappen doorloopt.
Het stellen van grenzen, een 4 stappenplan
- Voel wanneer het noodzakelijk is
Om daadwerkelijk een grens te stellen, is het allereerst belangrijk om er bewust van te zijn wanneer dit nodig is. Wat zijn de momenten dat je verontwaardigd, verdrietig of boos wordt? Wat zijn de uitlokkende factoren die je zo laten voelen? Is het die boze of kwetsende opmerking van een collega of toch die extra opdracht verkregen op werk? Om dit soort uitlokkende factoren te herkennen is het belangrijk om rust te nemen. Ga even weg uit de drukte en pak een moment voor jezelf. Zit stil, denk na over de situatie en voel wat voor emotie het bij je teweeg brengt. Ben je over je eigen grens heen gegaan en hoe voel je je daarbij? Gevoelens uiten zich vaak niet alleen in je hoofd, maar ook in je lijf. Denk maar aan uitdrukkingen als ‘mijn hart klopte in mijn keel’, ‘met samengeknepen billen’, ‘op je hals halen en ‘dat is een pak van mijn hart’. Zodra je dit soort signalen leert herkennen kun je bedenken of het stellen van een grens in deze situatie gewenst was geweest.
- Bepaal je doel
Zodra je stap 1 hebt gehad, het besef dat het stellen van een grens beter was geweest in een bepaalde situatie, is het tijd om een doel te bepalen. Wat wil je bereiken met het stellen van een grens? Een betere balans, minder hoge werkdruk, een veiligere sfeer tussen collega’s of minder conflicten met je partner zijn slechts enkele voorbeelden.
Als het lastig is om dit te bedenken, kan je de vraag ook omdraaien. Wat levert het je op om juist niet assertief te zijn en die grens niet te stellen? Vaak vinden mensen het lastig om voor zichzelf op te komen. Waar ben je bang voor? Wat vind je moeilijk en probeer je te vermijden? Als je deze vragen aan jezelf stelt, kom je achter de reden van het overschrijven van je grens. Daarmee kun je gericht aan de slag om het grenzen stellen in de praktijk te gaan brengen.
- Gebruik de regels voor feedback
Met het doel in het achterhoofd is het tijd om aan de slag te gaan. Het veranderen van situaties en het geven van je mening kan veilig en onderbouwd via de ‘regels van feedback’. Het geven van feedback doe je op de volgende manier
- Gedrag (observatie)
Beschrijf het gedrag van de ander op objectieve manier. Hierbij horen zinnen als “ik zie dat je…” en “ik hoor jou zeggen dat…”.
- Gevoel (wat doet het met je)
Leg aan de ander uit welk gevoel het gedrag van de ander bij jou oproept. Voorbeelden hiervan zijn: “Dat vind ik erg vervelend” of “Daarmee maak je mij onzeker.”
- Gevolg van gedrag
Na het benoemen van het gedrag en het gevoel dat je er bij krijgt, geef je aan wat het gevolg is, welke indruk je er bij krijgt. Bijvoorbeeld: “je maakt het voor mij erg lastig om ….” of “ik heb daar last van, want …” en “mensen kunnen dit verkeerd opvatten.”
- Gewenst gedrag (hoe zou je het graag zien)
In goede feedback geef je aan hoe je het graag zou zien, zonder te benadrukken hoe je het niet wil zien. Formuleer het positief, dit zorgt voor een beter resultaat. Zinnen als ‘ik vind het belangrijk dat we op één lijn zitten’ en ‘geef het aan als je het ergens niet mee eens bent, dan kunnen we proberen tot een compromis te komen’ kunnen hier goed bij helpen.
- Leren door te doen
Zodra je hebt bedacht hoe je het gaat aanpakken, is doen de enige manier om het te leren. Door middel van doen kom je erachter of je gekozen methode werkt voor jou. Hoe voelt het om deze methode te hanteren en wat is de reactie van anderen op je gekozen handelswijze? De beloning die je krijgt als het lukt, is vervolgens de motivatie die je nodig hebt om ermee door te gaan. Je krijgt voldoening, merkt dat je zekerder wordt en bovenal dat je de situatie meer onder controle krijgt. Het stellen van grenzen en het niet altijd meegaan met anderen zorgt dus voor meer grip en controle. Een goed uitgelegde nee is vaak dan ook efficiënter dan een ja.
Rick Ernst studeert geneeskunde en psychologie aan de Universiteit van Utrecht. Hij draagt bij aan onze dienstverlening door ingewikkelde medische, psychologische processen, zoals stress, simpel uit te leggen, zodat iedereen daar zijn voordeel mee kan doen. Blijf op de hoogte en volg @Werkpsycholoog op Twitter voor tips om uw werk leuker en gemakkelijker te maken!
