Het woord burn-out wordt tegenwoordig heel gemakkelijk gebruikt om de gevolgen van allerlei stress gerelateerde zaken uit te drukken. Aan de koffietafel is dat geen ramp, maar bij de besluitvorming over de aanpak van de klachten is het van belang om niet alle stress gerelateerde klachten op één hoop te gooien.
Voorkomen en herstellen van burn-out vergt immers andere maatregelen dan herstellen en voorkomen van ‘gewone’ overspannenheid. Het is voor alle betrokkenen (werkgever en werknemers) prettig wanneer problemen goed worden begrepen en iedereen van juiste adviezen wordt voorzien. Langzamerhand dreigt het beeld te ontstaan dat half Nederland burn-out is en dat hard werken een risico is voor iedereen. Dat is uiteraard geenszins het geval.
Het verschil in het kort
Overspannenheid is een toestand waarin lichaam en geest overmatig gespannen zijn, vanwege aanhoudende stress binnen een relatief korte periode. Burn-out ontstaat wanneer zo’n situatie meerdere maanden, meestal langer dan een jaar, heeft voortgeduurd. Er is daardoor ook sprake van extreme (emotionele) uitputting, afkeer van de ontstane situatie en verminderd zelfvertrouwen. Overspannenheid is dus een lichtere vorm van spanningsklachten dan burn-out.
De belangrijkste kenmerken van een burn-out:
- emotionele uitputting
- lichamelijke uitputting
- opladen lukt niet meer
- verminderd zelfvertrouwen
- afkeer van werk/bezigheden
- soms nog gecombineerd met overspannenheid
De belangrijkste kenmerken van overspannenheid:
- slaapproblemen
- prikkelbaarheid
- heftige emoties
- moeite met geheugen
- moeite met concentratie
- besluiteloosheid
- lichamelijke klachten als: druk op de borst, hyperventilatie, hoge bloeddruk, hoge spierspanning
De aanpak van overspannenheid
Na een korte periode van rust en ontspanning (door bijv. sport, hobby, yoga, mindfulness en/of sociale activiteiten) kan men vrij snel weer aan de slag met de werkzaamheden. Een werknemer die overspannen is geweest, moet leren de balans tussen inspanning en ontspanning beter te bewaken. En soms de algehele levensstijl verbeteren, waardoor er meer ruimte voor ontspanning en bezinning komt. Werknemers kunnen in veel gevallen goed zelf van overspannenheid herstellen. Inzet van een deskundige helpt in deze gevallen vooral om de kans op herhaling te verkleinen.
We maakten Flyer energiebalans Werkpsycholoog met allerlei suggesties voor mensen met stressklachten en overspannenheid om te helpen te herstellen.
De aanpak van burn-out
Herstel van burn-out begint ook met rust en ontspanning, omdat zonder lichamelijk en emotioneel herstel geen herstel van functioneren kan plaatsvinden. Zodra het gaat moeten daar activiteiten in de privésfeer bijkomen die voldoening geven en daarmee de emotionele gesteldheid en het zelfvertrouwen vanzelf gaan versterken. Voorbeelden van zulke bezigheden zijn tuinieren, foto’s inplakken of opruimen. Daarna kan men vrij snel, maar wel uitdrukkelijk rustig en geleidelijk aan, op het werk aan de slag met taken die ook weer wat voldoening geven. Dat is bij burn-out vrijwel nooit het eigen takenpakket, omdat er grote weerstand is ontstaan tegen die taken, maar een serie concrete taken die zonder druk op korte termijn met succes af te ronden zijn. Indien nodig kan er ondertussen worden gedacht over het realiseren van een gezonde levensstijl.
Pas na enkele weken kan de belangrijkste fase in het herstel van burn-out plaats vinden. Er dient te worden onderzocht welke psychologische factoren de burn-out veroorzaakten, want die moeten in de toekomst vermeden of aangepakt te worden. Eerder kan dat niet, want in de eerste fase van herstel maakt de emotionele uitputting dat de werknemer überhaupt nergens zin in heeft. Iemand met een burn-out moet zijn eigen kwaliteiten, valkuilen en allergieën leren kennen en durven te accepteren. Want zonder aanpassing in de (werk)situatie keert de burn-out snel terug. Zelfvertrouwen dient vaak ook weer opgebouwd te worden voordat de werknemer weer goed functioneren kan. Begeleiding door een expert is van groot belang, want op een redelijke termijn en goed herstellen van een burn-out lukt niemand zonder hulp. Er moet immers een vrij drastische verandering van inzicht en (werk)instelling komen en de toekomst moet vaak in een (iets) andere richting worden gezocht.
Er is dus een duidelijk verschil tussen overspannen of burn-out zijn. Dat is belangrijk om te weten wanneer je klachten aan wil pakken.
Wil je dit met je werkgever bespreken? In onze flyer AANPAK PSYCHISCHE KLACHTEN KAN VEEL BETER leggen we uit hoe de investering voor onze hulp zichzelf terugverdient voor je werkgever.
Dit artikel is geschreven door Registerpsycholoog Wouter Vrooland, deskundig op gebied van arbeid, organisatie en gezondheid, initiatiefnemer van Werkpsycholoog Nederland. Heeft u een vraag over dit blog of wilt u hierover in gesprek gaan? Bericht me dan, ik raak er nooit over uitgepraat!
Over Werkpsycholoog Nederland B.V.
De missie van Werkpsycholoog is om werken prettig en waardevol te maken iedereen die dat wil. Dat doen we door kennis te delen en door mensen in persoonlijke gesprekken en trainingen inzichten te geven over zichzelf en hun situatie en door te helpen drempels te overwinnen. Of je nou werkstress hebt, andere psychische klachten of dat je wilt leren effectiever om te gaan met uitdagingen op je werk: je kunt bij ons terecht voor deskundige, praktische en resultaatgerichte hulp voor een fijnere manier van werken en leven.
Lees ook onze blog over: Goede informatie bij stress, stressklachten, overspannenheid en burn-out
