Voorkomen is beter dan genezen. Vanzelfsprekend geldt dat ook voor stressgerelateerde klachten, overspannenheid en burn-out. Helaas blijkt in de praktijk dat de spreekwoordelijke emmer vaak eerst vol moet raken voordat we ons er bewust van worden.
Een veel voorkomend gedragspatroon bij burn-out is perfectionisme. Dit maakt dat we ons persoonlijk verantwoordelijk voelen voor alles wat er verkeerd is gegaan (of zou kunnen gaan). Dit te sterke verantwoordelijkheidsgevoel vertaalt zich vervolgens door naar het continue streven om fouten en kritiek voor te blijven. Vanzelfsprekend is dat streven zeer tijd- en energierovend, en daarom op de lange termijn niet vol te houden.
Om dit gedrag tijdig om te buigen, is het zaak om eerst het onderliggende mechanisme te onderkennen. Zo’n gedragspatroon ontstaat logischerwijs niet van de ene op de andere dag. Vaak in de kinderjaren ontstaat het zogenaamde ‘copinggedrag’. Meer eenvoudig geformuleerd is dat, de manier waarop je problemen c.q. kritiek wil voorkomen, zaken probeert op te lossen en hoe je er in emotioneel opzicht mee omgaat.
Om meer inzicht te krijgen in het persoonlijke copinggedrag, kan je jezelf (of een ander) een aantal vragen stellen:
- Welke gedachten en overtuigingen heb je als er bij jou zaken verkeerd (lijken te) gaan. En welke zijn dat als anderen kritiek hebben op het door jou afgeleverde werk?
- Wat zijn in het verleden belangrijke c.q. ingrijpende probleemsituaties geweest, en hoe ben je daarmee omgegaan? Wat heb je daarin aangeleerd over het voorkomen en/of oplossen van problemen?
- Hoe werd er vroeger binnen het gezin gesproken over zaken als verantwoordelijkheid c.q. schuld? Wat leerde je daarvan over oplossingsstrategieën en hulp vragen aan anderen?
In sommige gevallen is het zinvol om in gesprek te gaan over deze vragen met een professional die je helpt om dit alles beter te begrijpen en een plaats te geven. Zulke inzichten vormen ook de basis voor ander copinggedrag dat effectief en toekomstproof is. Het gaat je daardoor helpen om stressgerelateerde klachten te voorkomen.
Arco Poot is Werkpsycholoog in de regio Rotterdam. Bij hem en zijn collega Werkpsychologen kun je terecht voor deskundige, praktische en resultaatgerichte hulp bij vraagstukken op het gebied van functioneren, werkstress en loopbaan. Volg @WerkpsychNL op Twitter voor de beste tips en maak jouw werk leuker en gemakkelijker!
